studiekeuze

studiekeuze: 10 praktische tips & nuttige informatie

Wat wil je later worden?

Je studiekeuze hangt natuurlijk af van de vraag welk beroep je ambieert. Maar dat is niet voldoende. Je kunt bijvoorbeeld wel graag huisarts willen worden, maar dan moet je daar ook voldoende capaciteiten voor hebben. Sommige beroepen zijn haalbaar na enkele jaren studie en het is de vraag of je er geschikt voor bent, de gelegenheid toe hebt en genoeg discipline voor hebt.

De studiekeuze begint al bij de basisschool. Aan de hand van observaties en toetsen wordt het leervermogen van een leerling gevolgd. Op deze manier wordt gekeken naar de mogelijkheden in het onderwijs voor de individuele leerling en  al vroeg worden gesignaleerd of er extra zorg nodig is. Het materiaal voor de observaties en toetsen zijn algemene, landelijke toetsen. De school kan de prestaties van leerlingen vergelijken met de prestaties van leerlingen uit het hele land. Over de voortgang van een leerling wordt door de school verslag gedaan in de vorm van een rapport en bijbehorend oudergesprek. Belangrijk voor de keuze van het voortgezet onderwijs is de eindtoets van het Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling in groep 8, beter bekend als Cito-toets. Aan de hand van de eindtoets en het algemene beeld dat de school over een leerling heeft, wordt een keuze gemaakt voor een opleiding in het voortgezet onderwijs.

Als een kind naar het voortgezet onderwijs gaat, heeft het ongeveer de leeftijd van 12 jaar. In Nederland bestaat het voortgezet onderwijs uit vier opleidingen:

  • Praktijkonderwijs.
    Het praktijkonderwijs leidt kinderen op voor wonen, werken, burgerschap en vrije tijd. Het is onderwijs voor kinderen die moeite hebben met leren. Via stages en theorie- en praktijkvakken wordt het kind geleid naar een arbeidsplaats of een arbeidsplaats met een aanvullende scholing.
  • Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo), inclusief leerwegondersteunend onderwijs (lwoo).
  • Hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo).
  • Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo). 
Na het behalen van het eindexamen van het voortgezet onderwijs kan een leerling kiezen om te gaan werken of overstappen naar het hoger onderwijs. Het hoger onderwijs kan onderverdeeld worden in drie richtingen:
  • Hoger beroepsonderwijs (hbo) aan een hogeschool
  • Academisch onderwijs aan een universiteit
  • Middelbaar beroepsonderwijs (mbo).

Je profiel is de basis

Het voortgezet onderwijs van de havo en vwo bestaat uit een onderbouw (eerste drie jaren) en bovenbouw (laatste jaren). Deze opleidingen bereiden de leerling voor op het hoger onderwijs. De schoolvakken die de leerlingen volgen vormen het vakkenpakket. Vanaf 1998 wordt het vakkenpakket, het profiel genoemd. Het profiel geeft in feite een indicatie over de richting die de leerling “bewandelt”.
De profielen worden onderverdeeld in:
  • Cultuur en Maatschappij (C&M)
  • Economie en Maatschappij (E&M)
  • Natuur en Gezondheid (N&G)
  • Natuur en Techniek (N&T)
Het profiel heeft min of meer een bodem voor je toekomstige carrière gelegd. Om een richting te kiezen, is al op jonge leeftijd zelfkennis nodig. Studiekeuze is een continu proces en heeft te maken met de kwaliteiten van een persoon. Een leerling moet weten welke zwakke en welke sterke kanten hij heeft, welke interesses de boventoon voeren en welke ambities hij heeft in het beroepsleven.
De keuze van bepaalde studies heeft consequenties voor vervolgopleidingen. Niet alle vervolgopleidingen sluiten aan bij de opleidingen in het voortgezet onderwijs. Er kunnen specifieke eisen gesteld worden aan het volgen van bepaald voortgezet of hoger onderwijs.
In Nederland worden leerlingen bij het maken van studiekeuzes bijgestaan door de schooldecaan. Deze heeft als taak de leerling en zijn ouders te adviseren bij het kiezen van een onderwijssoort, vakkenpakket, vervolgopleiding of beroep.

Verzamel informatie

Om een goede studiekeuze te maken, heb je veel informatie nodig over de verschillende opleidingen. Je hebt het advies van je decaan als uitgangspunt. Maar luister ook naar jezelf. Waar liggen jouw interesses? Met passie kom je verder dan met toekomstige zekerheden. Je zult het verder schoppen op de kunstacademie als je dag en nacht met muziek, toneel, schilderen of iets dergelijks bezig bent. Kies dan niet voor een opleiding tot technicus, omdat daar ‘meer toekomst in zit’. Vraag ook advies aan je ouders, familie en vrienden. Misschien weten zij een studie die geknipt is voor jou. Maak in ieder geval je eigen keuze. Haal zoveel mogelijk informatie in huis in de vorm van studiegidsen, bezoek studiebeurzen en open dagen. Via diverse websites op het internet kun je korte en lange testen doen om erachter te komen waar je interesses en kwaliteiten liggen en welke studiemogelijkheden daarop aansluiten. Profiteer van deze gratis testen.

Wanneer je de stapels gidsen en informatie voor je hebt liggen, probeer dan een lijstje te maken met drie tot vijf favoriete studies. Kies niet direct voor één opleiding. De kans is dan groot dat je net een studie misloopt die meer aansluit op jouw kwaliteiten en wensen. Heb je bepaalde keuzes gemaakt? Vraag feedback aan je decaan, ouders, familie en vrienden. Het is niet erg als zij je keuze niet zien zitten. Het dwingt je tot het beantwoorden van kritische vragen. Dit kan je nog meer helpen een juiste keuze te maken.

Kies bewust

Heb je een keuze gemaakt wat je toekomstige opleiding gaat worden?
Dankzij de studiefinanciering, die ook een (vergoeding voor) ov-kaart biedt, ben je niet beperkt tot het zoeken van een hogeschool of universiteit in je directe omgeving. De inhoud van dezelfde studie kan per instelling enorm verschillen. Breng de diverse faculteiten eens een bezoek.
Voel je meer voor een kleine school of heb je juist liever een grote school? Je kunt de studenten vragen stellen over hun opleiding. Daarvoor kun je de open dagen bezoeken, maar je kunt misschien nog beter ook andere momenten kiezen. Misschien kun je een hoorcollege meelopen en zo wat van de sfeer van de school, studenten en omgeving meemaken.

Open dagen zijn ideaal om kennis te maken met een opleiding, maar het zijn wel dagen die de school aangrijpt om zichzelf te promoten. Dat betekent dus dat de instellingen zich vooral van hun beste kant laten zien. In de praktijk kan het echter een chaotische school zijn met rommelige studieroosters, de universiteit kan een waardeloze bibliotheek hebben, er zijn te weinig of te verouderde computers en je kunt op andere zaken stuiten die je niet zo snel zult ontdekken op een open dag.

De hogescholen en universiteiten willen allemaal graag studenten in huis halen, dus de voorlichting en reclame die zij op de open dagen geven, zijn uiteraard uitsluitend positief.

Studieschuld

Wie in Nederland wil studeren aan een hbo, wo of mbo-opleiding, kan in aanmerking komen voor studiefinanciering:

Hbo en wo

Als je de Nederlandse nationaliteit hebt en je wilt een opleiding volgen aan de hogeschool of universiteit kom je in aanmerking voor studiefinanciering als je de studie voltijd volgt. Je moet minimaal 18 jaar zijn. De maximumleeftijd is 34 jaar. In de maand dat je 34 jaar wordt, kom je niet meer in aanmerking voor studiefinanciering.

Mbo

Voor studenten die een mbo opleiding willen volgen, gelden dezelfde voorwaarden als voor de wo of hbo-studenten. Er zijn echter verschillende voorwaarden voor de verschillende opleidingen en opleidingniveaus.

Alle informatie over studiefinanciering vind je bij de 10-tips voor studiefinanciering.

Je kunt de studieschuld als een hoge drempel zien. Maar als je echt de ambitie hebt een hogere opleiding te volgen, zal de studieschuld zich op den duur terugbetalen. Hoger opgeleiden verdienen al gauw ongeveer 25 tot 40 procent meer dan mensen met havo of mbo als hoogst genoten opleiding.
Realiseer je wel dat het hard werken is. Idealiseer het studentenleven niet.

Professionele hulp

Lukt het je niet om zelf, met behulp van ouders, vrienden, familie of schooldecaan een juiste keuze tussen alle opleidingen te maken, dan kun je ook terecht bij veel centra die zich gespecialiseerd hebben op het gebied van beroep- en studiekeuze.

De meeste centra werken met een combinatie van gesprekken en testen. In het intakegesprek komt uitgebreid de achtergrond van de scholier of student ter sprake. Tijdens de gesprekken komen zaken als sociaal gedrag, creativiteit en capaciteiten op leidinggevend en ondernemend gebied aan bod. Het centrum kan op die manier een persoonlijk profiel van taak- en gedragcompetenties maken.
Andere tests zijn om vaardigheden en intelligentie te meten. De persoonlijkheid zal ook getest worden. Uiteraard zal er een uitvoerige beroep- en studiekeuzetest worden afgenomen.
De resultaten uit deze testen worden gebruikt voor gerichte adviezen. Het hele traject duurt tussen één en twee dagen. Prijzen liggen tussen de 300 en 800 euro.

Een professionele hulp bij studiekeuze is vooral interessant voor scholieren/studenten die vanaf de middelbare school advies willen hebben voor een vervolgopleiding, mbo-studenten die willen doorstromen naar een hbo-opleiding of hbo-studenten die een hogere studie willen volgen.
Een professionele test biedt ook soelaas voor universiteitstudenten die de huidige opleiding toch niet zien zitten en denken te willen overstappen.

Je vindt verschillende adressen van centra die professioneel advies geven op het gebied studiekeuze via het internet. Kijk niet alleen naar de tarieven, maar lees ook goed naar wat het centrum je kan bieden.

Loopbaanbegeleiding

Een loopbaanadviseur begeleidt niet alleen mensen die een probleem hebben met hun werk of carrière. Je kunt de hulp van een loopbaanbegeleider ook inschakelen als je twijfelt over de keuzes die je tot nu toe hebt gemaakt en erachter wilt komen, wat je nu precies wél wilt. De loopbaanbegeleider zal je niet vertellen wat hij denkt dat je moet doen. Door gerichte vragen te stellen, kom je er zelf achter. Zijn vragen dwingen je na te denken over jezelf.

Loopbaanbegeleiders kunnen gebruik maken van een beroepskeuzetest, maar niet iedere adviseur gebruikt deze als leidraad. Er wordt op veel verschillende manieren gewerkt en je kunt op veel verschillende manieren geholpen worden. Zo kun je bijvoorbeeld een periode in retraite gestuurd worden om over je zelf na te denken. Een sessie kan een uur duren of je bewandelt een traject van enkele maanden. Oriënteer je daarom eerst eens goed op de verschillende werkwijzen en kies er een die bij jou past. Je haalt al veel informatie uit het kennismakingsgesprek. Spreekt de methode van de loopbaanadviseur je niet aan? Schroom dan niet om een ander te kiezen.

Net zo divers als de behandelmethoden zijn van loopbaanbegeleiding, verschillen ook de tarieven. Reken op een uurtarief tussen 100 en 150 euro. Vraag tijdens het oriëntatiegesprek (of kennismakingsgesprek) hoeveel tijd de adviseur denkt nodig te hebben, of maak een afspraak voor een all-in prijs, zodat je later niet voor dure verassingen komt te staan.

Iedereen mag zich voordoen als loopbaanadviseur. Er is echter wel een gedragscode opgesteld door de Nederlandse Orde van Loopbaanadviseurs, Outplacement, en Carrière Coaches ( NOLOC). Loopbaanbegeleiders die zijn aangesloten, moeten zich houden aan deze gedragscode. Je herkent ze aan het NOLOC-logo.

Omscholing

Als je een baan hebt, maar je baan geeft je geen voldoening (meer), kun je denken aan omscholing. Via omscholing kun je de eerste stap zetten naar het vinden van een andere baan of andere functie door middel van het volgen van een opleiding.

Ander werk betekent vaak ook een andere opleiding. Gelukkig ben je nooit te oud om te leren. Er zijn verschillende manieren om je te laten omscholen.
Je kunt een avondschool bezoeken, of een thuisstudie doen (meer hierover in tip 9).
Je kunt een test doen om uit te vinden welke ambities je hebt. De test kun je via het arbeidsbureau doen of via talloze websites op het internet.
Op het internet vind je ook vele opleidingen waar je uit kunt kiezen.
Misschien kom je in aanmerking voor een vergoeding voor je omscholing. Dat kan bijvoorbeeld als je op dit moment een uitkering hebt. Kijk hiervoor eens op de website van het UWV.

Als je door een ongeval of andere oorzaak niet meer het werk kunt uitvoeren dat je altijd hebt gedaan, kun je aan omscholing denken. Je kunt een opleiding volgen die aansluit op jouw capaciteiten en talenten. Een opleiding waarmee je werk kunt zoeken die uit werkzaamheden bestaan die je, ondanks bepaalde beperkingen, prima kunt waarmaken. Als je niet weet waar je talenten of vaardigheden liggen, kun je de hulp inschakelen van een loopbaanadviseur (zie tip 7).

Ook je werkgever kan er baat bij hebben als jij je wilt laten omscholen. Werkgevers investeren daarom regelmatig in bijscholing. Door bijscholing groeien werknemers mee met de ontwikkelingen in een bedrijf. Bij dreigende werkloosheid kunnen werkgevers subsidie aanvragen voor het omscholen van werknemers. Die subsidie geldt voor werknemers die na januari 2009 in dienst zijn gekomen. Er zijn wel een aantal voorwaarden aan verbonden.

Thuisstudie

Het gemak van je eigen huis en je eigen studieritme vind je in thuisstudies via de diverse opleidingen van opleidinginstituten als de LOI en NTI.
Het voordeel van een thuisstudie is dat je zelf je tempo kunt bepalen. Tegelijkertijd kleeft daar ook een nadeel aan, want je hebt een behoorlijke dosis discipline nodig. Het ontbreekt je aan een klaslokaal met medestudenten. Juist voor een thuisstudie is het belangrijk goed te weten waar je aan begint.
Via diverse websites kun je testen of je wel geschikt bent voor het doen van een thuisstudie.

Je kunt een thuisstudie volgen op verschillende niveaus, van korte cursus tot volledige HBO opleidingen. Kies bij voorkeur voor een vertrouwd en erkend instituut. Ga van tevoren na of de opleiding erkend wordt door werkgevers. De meeste aanbieders van thuisstudies geven een uitvoerige beschrijving van de inhoud van de opleiding. Kijk hier goed naar en stel jezelf de vraag of de studie werkelijk haalbaar voor je is. Vergelijk de beschikbare begeleiding. Heb je veel begeleiding nodig of niet? Vaak is het doen van een proefles mogelijk. Ga met de proefles aan de slag. Zo kun je een goede indruk krijgen van het lesmateriaal en het niveau van de opleiding.
Het is verstandig een opleiding te kiezen waar je ook terecht kunt voor praktijkdagen. Dat is meteen een mooie gelegenheid om kennis te maken met medestudenten.

Kansen op arbeidsmarkt

Je kunt je studiekeuze laten afhangen van je kansen op een baan. Maar dan moet je wel op de hoogte zijn van de vraag over een aantal jaar op de arbeidsmarkt.
Op dit moment hebben studenten met een technische opleiding de meeste kansen op de arbeidsmarkt. De vergelijkingssite Studiekeuze123 laat de meest recente arbeidsmarktgegevens zien. De site is een gezamenlijk initiatief van de onderwijswereld en wordt gesubsidieerd door de overheid.

Eind 2009 bijvoorbeeld, was de vraag groot naar technisch (hoog)opgeleiden. Dat zal nog een aantal jaren zo blijven. Het blijkt dat naar verhouding te weinig mensen kiezen voor een technische opleiding.

Wie een economische opleiding volgt, kan straks van een koude kermis thuis komen. Ongeveer 30 procent van de Havoscholieren koos voor HBO opleiding Economie. De kans is groot dat er straks een overschot aan afgestudeerden zonder baan komt te zitten.

Goede kansen op de arbeidsmarkt zijn er voor de universitaire studies: Financieel recht, Maritieme techniek, Fiscale Economie, Fiscaal recht, Werktuigbouwkunde, Civiele techniek, Lucht- en ruimtevaarttechnologie en Informatiekunde.

Het is natuurlijk de vraag of je de studiekeuze alleen maar laat aansluiten op de behoefte van de arbeidsmarkt. Om een dergelijke opleiding succesvol af te ronden moeten je interesses op dit gebied groot genoeg zijn, je vaardigheden moeten voldoende zijn en je moet ook plezier aan je opleiding kunnen beleven.

Dat zijn de belangrijkste ingrediënten voor het doen slagen van een studie.

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over studiekeuze

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!